Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego
koksartroza
Choroba zwyrodnieniowa stawów biodrowych w nomenklaturze medycznej występuje także pod nazwa koksartroza. Ze względu na wyjątkowo dużą częstość występowania, małą podatność na leczenie zachowawcze oraz w wielu przypadkach wystąpienia w późniejszym etapie kalectwa, choroba ta należy do grona zarówno najczęstszych jak i najcięższych zaburzeń narządu ruchu.
Staw biodrowy ze względu funkcję jaką pełni w organizmie jest jednym z najbardziej eksploatowanych stawów. Wszelkie dysfunkcje w jego obrębie skutkują powstaniem zaburzeń funkcji statyczno-dynamicznej całego układu ruchowego, stąd niezmiernie ważne jest wdrożenie właściwej rehabilitacji.
Zmiany zwyrodnieniowe oraz zniekształcające staw biodrowy to tak naprawdę zespół zmian patologicznych, które powstały w następstwie działania licznych czynników przyczynowych, prowadzących do wczesnego zużycia stawu. Występowanie koksartrozy zdecydowanie dominuje u ludzi w podeszłym wieku co nie oznacza, że nie występuje u osób młodych. Obecnie granica wieku, w którym dochodzi do powstania licznych symptomów choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego zdecydowanie się przesunęła i obejmuje coraz młodszą część społeczeństwa.
Przyczyny powstania koksartrozy
W przypadku ChZSB zdecydowanie dominują tzw, koksartrozy wtórne, powstałe na skutek:
- urazów w tym np. złamanie szyjki kości udowej, urazowe zwichnięcie stawu biodrowego
- wad statyki na skutek nieprawidłowego oraz nierównomiernego obciążenia stawów biodrowych
- przeciążeń elementów chrzęstnych spowodowanych otyłością i nadwagą
- zmian zapalnych przejawiających się powierzchniowym zaburzeniem ukrwienia i odżywienia elementów chrząstki
- chorób zniekształcających w tym także choroby perthesa
- zdecydowanie najczęstszą przyczyną jest zaburzony stosunek pomiędzy wielkością obciążenia a odpornością chrząstki
W jaki sposób można zdiagnozować u siebie początki koksartrozy?
Podstawowym badaniem diagnostycznym jest zdjęcie rentgenowskie. Dodatkowo większość pacjentów odczuwa ograniczenia rotacji wewnętrznej, odwiedzenia i wykroku. Skutkuje to powstaniem przykurczu zgięciowo - przywiedzeniowego prowadzącego do funkcjonalnego skrócenia kończyny, a także dochodzi do kompensacyjnego powiększenia lordozy lędźwiowej.
- Postać wczesna koksartrozy.
- bolesność wysiłkowa
- ruch w stawach mieszczący się w granicach normy bez widocznych przykurczy
- na zdjęciu rentgenowskim można zauważyć:
- zwężenie szpary stawowej
- zwężenie szpary stawowej
- zagęszczenie tkanki kostnej w miejscu największego obciążenia
- kształt głowy kości udowej pozostaje
- Postać zaawansowana.
- silne, wysiłkowe bóle
- chód staje się utykający oraz mało wydolny.
- ograniczenie ruchomości w stawach biodrowych połączone z osłabieniem siły mięśniowej
- wyraźnie zaznaczony przykurcz zgięciowo - przywiedzeniowy
- w obrazie RTG dodatkowo można dostrzec liczne zagęszczenia, rozrzedzenia a także wyrośla kostne.
- głowa na tym etapie ulega zniekształceniu
- Postać ciężka.
- bardzo silne dolegliwości bólowe
- chód staje się coraz bardziej przydatny
- znaczne ograniczenia ruchomości
Jakie leczenie jest najbardziej skuteczne?
Leczenie zachowawcze, które zawsze jest wprowadzane bez względu na stopień zaawansowania nie jest w stanie zatrzymać procesu chorobowego. Nie mniej jednak w przypadku stosowania regularnych ćwiczeń można przedłużyć sprawność pacjenta, a także odsunąć w czasie leczenie operacyjne.
Cele dla których stosuje się leczenie zachowawcze to przede wszystkim:
- zmniejszenie dolegliwości bólowych
- rozluźnienie nadmiernie napiętych mięśni
- niwelowanie przeciążeń poprzez redukcję masy ciała, noszenie właściwego obuwia czy też wspomaganie się sprzętem ortopedycznym
- zwiększenie siły mięśniowej stawu biodrowego
- eliminacja przykurczy
Bardzo ważnym elementem leczenia zachowawczego jest edukacja pacjenta. Przestrzeganie przez pacjenta pewnych zasad opierających się w dużej mierze na kształtowaniu prawidłowych nawyków ruchowych dnia codziennego może w znaczny sposób zmniejszyć dolegliwości bólowe a nawet spowolnić postęp choroby.
Kinezyterpia jako jedna z podstawowych form terapii zapobiega powstawaniu przykurczy, zaników mięśniowych oraz stwarza możliwość do utrzymania prawidłowego zakresu ruchu w stawach. Należy jednak pamiętać, że dobór ćwiczeń różni się w zależności od okresu choroby.
Okres ostry to czas w którym przede wszystkim stosuje się pozycje ułożeniowe, przeciwdziałające powstawaniu przykurczów. Intensywne ćwiczenia są w tym stadium przeciwwskazane.
Okres remisji stwarza możliwość wprowadzenia regularnych, bardziej wymagających ćwiczeń. Muszą być one jednak dopasowane indywidualnie do każdego pacjenta. Wśród najczęściej stosowanych zalicza się :
- ćwiczenia izometryczne
- ćwiczenia w odciążeniu / w odciążeniu z oporem
- ćwiczenia angażujące pompę mięśniową
- ćwiczenia czynne
- ćwiczenia w wodzie
- ćwiczenia ogólno kondycyjne
- wyciąg osiowy
Kiedy należy wprowadzić leczenie operacyjne?
W sytuacji gdy leczenie zachowawczynie nie przynosi rezultatu, dolegliwości bólowe w znaczny sposób utrudniają codzienne funkcjonowanie lub po porostu doszło do zbyt dużej degradacji stawu biodrowego należy wdrożyć leczenie operacyjne.
W zależności od stopnia uszkodzenia stawu przeprowadza się połowiczą bądź totalną artroplastykę stawu biodrowego. Operację przeprowadza się z dostępu przednio – bocznego bądź tylno – bocznego. Informacja ta jest bardzo istotna dla terapeuty prowadzącego ćwiczenia. W przypadku dostępu przednio – bocznego należy unikać równoczesnego ruchu przywiedzenia, rotacji zewnętrznej i wyprostu, a w przypadku dostępu tylno-bocznego zgięcia, przywiedzenia i rotacji wewnętrznej. W przeciwnym razie mogłoby dojść do zwichnięcia protezy.
Postępowanie rehabilitacyjne powinno nastąpić jeszcze przed planowanym zabiegiem. Ich podstawowym celem jest wzmocnienie mięśni, nauka chodu za pomocą kul łokciowych, zapobieganie powikłanią naczyniowym. Jest to tzw. etap przygotowawczy. Bezpośrednio po zabiegu należy zadbać o układ oddechowy i krążenia aby nie dopuścić do powikłań w ich obrębie.
Należy pamiętać, że niewłaściwe postępowanie po zbiegu może doprowadzić do powstania powikłań tj. obluzowanie, zwichnięcie protez, infekcje, złamania kości udowej.