Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
choroba Bechterewa
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) jest chorobą przewlekłą o charakterze zapalnym prowadzącą do znacznego ograniczenia ruchomości kręgosłupa, klatki piersiowej, a w niewielu przypadkach także stawów obwodowych. Ze względu na swój postępujący charakter może prowadzić do trwałej niepełnosprawności chorego. Schorzenie to dawniej występowało pod nazwą „choroba Bechterewa” i cechuje się tak jak większość chorób reumatycznych okresami zaostrzeń i remisji. ZZSK zaliczana jest do spondyloartropatii seronegatywnych, której początek przejawia się obustronnym zapaleniem stawów krzyżowo-biodrowych.
Niezmiernie ważne jest aby jak najwcześniej doszło do rozpoznania choroby. Stwarza to możliwość wdrożenia odpowiedniego leczenia, edukacji pacjenta, zanim dojdzie do trwałych zmian w układzie ruchu.
Obraz kliniczny
Do pierwszych a zarazem najczęstszych dolegliwości należy ból dolnego odcinka kręgosłupa pojawiający się wieczorem oraz w nocy. Pacjenci ból ten opisują jako głuchy, tępy z tendencją do promieniowania w okolice pachwin i ud. Bardzo często pojawia się także sztywność poranna. Rzadziej pierwszym symptomem choroby jest wysięk w stawie kolanowym bądź też zapalenie tęczówki.
- Objawy kliniczne związane z układem mięśniwo-szkieletowym.
- podwichnięcia stawu szczytowo-obrotowego
- złamanie szyjnego odcinka kręgosłupa
- zmiany zapalne w stawie barkowym, biodrowym, kolanowym
- zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
- zapalenie stawu krzyżowo-biodrowego
- bolesność uciskowa nad wyniosłościami kostnymi
- zapalenia rozcięgna podeszwowego
- zapalenie ścięgna piętowego
- Zmiany pozastawowe.
- zapalenie gałek ocznych
- nietypowe zmiany radiologiczne w płucach o typie zmian gruźliczych
- łuszczyca
- przewlekłe zmiany zapalne w jelitach
- zaburzenia przewodnictwa śródsercowego: niedomykalność zastawki aorty
- uszkodzenie ogona końskiego
- zakażenia dróg moczowo-płciowych
ZZSK przebiega pod dwoma postaciami:
- Postać osiowa gdzie zajęty jest tylko kręgosłup.
- Postać obwodowa gdzie poza kręgosłupem procesem chorobowym objęte są stawy biodrowe, kolanowe oraz barkowe.
W przypadku gdy stan zapalny obejmie stawy kręgosłupa lędźwiowego może dojść do wyrównania fizjologicznej lordozy lędźwiowej, wzmożonego napięcia w obrębie mięśni przykręgosłupowych a w konsekwencji do stopniowego ograniczenia ruchomości. W przypadku gdy proces chorobowy obejmie odcinek piersiowy kręgosłupa oraz stawy żebrowo poprzeczne dochodzi do powstania nadmiernej kifozy piersiowej ograniczającej ruchomość klatki piersiowej prowadząc do jej usztywnienia. Na skutek wytworzenia się dużej kifozy piersiowej dochodzi do przesunięcia łopatek oraz barków do przodu powodując tym samym powstanie pleców okrągłych. Konsekwencją tych zaburzeń są:
- spłaszczona klatka piersiowa w wymiarze strzałkowym
- zmniejszone ruchy oddechowe
- tor oddechowy staje się całkowicie przeponowy
Zajęcie odcinka szyjnego kręgosłupa prowadzi do powstania zwiększonej lordozy lędźwiowej , przykurczu mięśni karku, ograniczenia ruchomości a finalnie także całkowitego usztywnienia. Jest to zauważalne w sytuacji gdy pacjent chcąc popatrzeć za siebie jest zmuszony obracać się całym tułowiem.
Pacjenci potrafią w zadowalający sposób kompensować sobie ograniczenia wynikające z przebiegu choroby.
- Ograniczenie odcinka lędźwiowego kręgosłupa kompensowane jest poprzez ruchy w stawach biodrowych.
- Ograniczenie ruchomości klatki piersiowej jest wyrównywane za pomocą przepony.
Najbardziej niebezpieczne dla zdrowia pacjenta jest usztywnienie stawów barkowych i biodrowych w pozycji niekorzystnej czynnościowo ponieważ może prowadzić do trwałego kalectwa.
Obraz radiologiczny
To nic innego jak rzeczywiste odzwierciedlenie zmian anatomicznych w strukturach objętych stanem zapalnym.
- Zapalenie stawów krzyżowo biodrowych:
- zatarcie obrysów krawędzi
- skerotyzacja
- zarośnięcia stawu
- Zmiany w kręgosłupie:
- powstanie syndesmofitów
- kostniejące zapalenie krążków międzykręgowych
- zarastanie się kręgów prowadząc do powstania obrazu „kija bambusowego”
- Inne:
- nadżerki na guzach kości piętowych
- zesztywnienie stawów obwodowych
- zanikanie guzów kulszowych
Leczenie
Najważniejsza jest terapia kompleksowa łącząca w sobie aktywność ruchową, farmakoterapię, leczenie operacyjne, a także psychoterapię.
Rehabilitacja może być prowadzona zarówno w placówkach medycznych jak i w doamch pod warunkiem, że jest stosowana w sposób regularny. Wyjątkiem jest okres zaostrzeń w którym należy zachować szczególną ostrożność. Uzupełnieniem kinezyterapii jest balneoterapia, a także zabiegi fizykalne mające na celu zmniejszenie dolegliwości bólowych. Każdorazowo program rehabilitacji powinien obejmować ćwiczenia zwiększające zakres ruchów kręgosłupa, stawów biodrowych, kolanowych a także klatki piersiowej. Bardzo ważne jest wdrożenie ćwiczeń rozluźniających, wzmacniających oraz oddechowych. Każda aktywność jak i rodzaj proponowanych ćwiczeń muszą uwzględniać stadium choroby czyli okres remisji bądź zaostrzenia.
W większości przypadków leczenie operacyjne ogranicza się do endoprotezo plastyki stawu biodrowego bądź kolanowego. Wyjątek stanowią zabiegi mające na celu eliminację zmian w obrębie kręgosłupa. Ich zadaniem jest korekcja postawy bądź te odbarczenie uciśniętych struktur nerwowych.