Porażenie nerwu twarzowego

Nerw twarzowy – jest to VII nerw czaszkowy zawierający 3 rodzaje włókien mięśniowych (czuciowe, ruchowe, przywspółczulne) stąd często określa się go mianem nerwu mieszanego.

1. Włókna ruchowe –stanowią zdecydowaną większość wszystkich włókien. Zaopatrują mięśnie twarzy, szyi oraz wewnętrzne mięśnie ucha.

2. Włókna czuciowe – zaopatrują 2/3 przedniej części języka.

3. Włókna przywspółczulne – zaopatrują gruczoł łzowy, śliniankę podżuchwową i podjęzykową, gruczoły jamy nosowej, jamy ustnej oraz podniebienia miękkiego.

W budowie nerwu twarzowego można wyróżnić następujące gałęzie:

• skroniowe

• jarzmowe

• policzkowe

• żuchwowe

• szyjne

Określają one ściśle obszar unerwiany przez nerw twarzowy a w związku z tym konkretne grupy mięśni twarzy oraz szyi.

Przyczyny powstania porażenia

Porażenie nerwu twarzowego określane jest jako mononeuropatia dotycząca pnia bądź jądra nerwu twarzowego. Dysfunkcja ta może wystąpić na różnych poziomach stąd wyróżnia się:

1. Ośrodkowe porażenie nerwu twarzowego w którym dochodzi do uszkodzenia struktur mózgowia.

2. Obwodowe porażenie nerwu twarzowego w którym uszkodzenie jest ściśle związane z przebiegiem całego nerwu.

W większości przypadków dochodzi do samoistnego uszkodzenia nerwu twarzowego, które w nomenklaturze medycznej określane jest jako porażenie Bella. Wśród pozostałych przyczyn wymienić należy:

• urazy głowy

• infekcje bakteryjne

• stwardnienie rozsiane

• udar mózgu

• cukrzyca

• półpasiec

• zapalenie ucha środkowego

• sarkoidoza

• borelioza

• zespół Guillain-Barre

• infekcje wirusowe w tym przede wszystkim wirus HIV, świnka, ospa wietrzna

• nowotwory ślinianek przyusznych

• uszkodzenia mechaniczne w obrębie nerwu

Na zwiększone ryzyko wystąpienia porażenia nerwu twarzowego narażone są osoby u których występuje ogólne przemęczenie, osłabienie organizmu czy też przewlekły stres. W grupie ryzyka znajdują się także kobiety w ciąży u których porażenie może wynikać z gromadzącej się w organizmie wody. W tym jednak przypadku w dużej mierze dochodzi do cofnięcia się zmian tuz po porodzie.

Objawy porażenia nerwu twarzowego

całkowite porażenie bądź upośledzenie ruchów mimicznych twarzy po stronie uszkodzonego nerwu takich jak :

• marszczenie czoła

• opadanie kącika ust

• unoszenie brwi

• szeroki uśmiech

• szczerzenie zębów

• zaciskanie powiek

• ból okolicy ucha po stronie porażonej

• utrudnione picie oraz przełykanie pokarmów

• drętwienie porażonej strony twarzy

• zaburzona praca gruczołów łzowych

• zaburzona praca ślinianek

• nadwrażliwość na bodźce słuchowe

• wygładzenie zmarszczek w czasie marszczenia nosa

• zniesienie odruchu rogówkowego

• upośledzenie czucia głębokiego twarzy

• upośledzenie zdolności dmuchania, gwizdania

Diagnostyka

Oczywiście w pierwszej kolejności należy obserwować występujące objawy ponieważ stopień ich nasilenia może pomóc w określeniu rodzaju porażenia nerwu twarzowego. W przypadku samoistnego porażenia objawy występują gwałtownie i są mocno nasilone. W przypadku porażenia indukowanego procesem chorobowym objawy narastają stopniowo.

Wśród metod diagnostycznych mających na celu dokładniejsze badanie należy wymienić:

• rezonans magnetyczny

• tomografia komputerowa

• elektromiografia

• elektroneurografia

W celu określenia stopnia uszkodzenia nerwu twarzowego stosuje się także skale oceny czynności nerwu twarzowego (wg House'a i Brackmanna).

• I stopień – prawidłowa czynność wszystkich mięśni.

• II stopień – powstanie niewielkiego niedowładu powodującego asymetrię ust przy zachowaniu prawidłowej symetrii i napięcia mięśni w fazie spoczynku.

• III stopień – niedowład umiarkowany powodujący asymetrie szczególnie widoczną w trakcie ruchu. Ponadto występują liczne współruchy oraz przykurcze w tym także połowiczy przykurcz twarzy. W trakcie spoczynku symetria zostaje zachowana.

• IV stopień – niedowład znaczny w którym asymetria jest już wyraźnie widoczna w ruchu natomiast w spoczynku w dalszym ciągu jest zachowana. Charakterystycznym objawem jest niemożność zamknięcia szpary powiekowej pomimo dużego wysiłku, analogiczny problem dotyczy ruchu ust w którym symetria jest mocno zaburzona.

• V stopień – niedowład ciężki w którym asymetria dotyczy praktycznie wszystkich mięśni, których ruchomość występuje jedynie w śladowych ilościach.

• VI stopień – porażenie całkowite w którym dochodzi do całkowitego zniesienia ruchów.

Postępowanie fizjoterapeutyczne

Nadrzędny cel rehabilitacji to przede wszystkim przywrócenie utraconych funkcji ale także nie dopuszczenie do powstania nowych ograniczeń i niedowładów szczególnie w fazie ostrej porażenia. Faza przewlekła to czas w którym bezwzględnie należ powstrzymać ewentualny zanik mięśniowy, przyspieszyć proces regeneracji włókiem mięśniowych a także dążyć do uzyskania jak największej symetrii ciała.

Jak w większości schorzeń tak i w tym przypadku nieodzownym elementem rehabilitacji jest kompleksowość czyli współdziałanie różnych metod terapeutycznych tj. ćwiczenia, fizykoterapia, kinesiotaping, masaż oraz oczywiście leczenie farmakologiczne. Jednym z ważniejszych czynników jest edukacja pacjenta gdyż prawidłowe wykonywanie ćwiczeń, właściwe przestrzeganie nawyków dnia codziennego tj. unikanie przeciągów, wychodzenie z mokrą głową na wiatr może zniwelować ryzyko powstania powikłań.

Kinezyterpia w dużej mierze ogranicza się do ćwiczeń mięśni mimicznych, które pacjent powinien powtarzać kilkukrotnie w warunkach domowych. Ćwiczenia te należy wykonywać przed lustrem z zachowaniem prawidłowego wzorca ruchowego. W tym celu ruch należy prowadzić ze wspomaganiem tak by nie dopuścić do rozciągania już osłabionych mięśni.

Przykładowe ćwiczenia stosowane przez pacjenta w przypadku porażenia nerwu twarzowego:

• marszczenie czoła – zarówno poziome jak i pionowe

• naprzemienne zamykanie oczu

• zamykanie oczu z maksymalnym dociskiem

• marszczenie nosa

• opuszczanie brwi

• uśmiechanie się z zaciśniętymi zębami

• uśmiechanie się z odsłoniętymi zębami

• szczerzenie zębów

• ściąganie kącików ust na boki

• opuszczanie kącików w dół – gest niesmaku

• wypychanie językiem lewego i prawego policzka

• wysuwanie w przód i cofanie żuchwy

• przesuwanie żuchwy na boki

• szerokie otwieranie ust

• zwijanie języka w trąbkę

• gwizdanie

• dmuchanie, dmuchanie przez słomkę do szklanki z wodą

• zaciskanie warg z jednoczesnym wciąganiem warg do wewnątrz

• wymawianie głoski „P” z oporem palców umieszczonych w kącikach ust

• wymawianie samogłosek: I, O, U, Y, E, A.

Tagi