Dyskopatia odcinka lędźwiowo - krzyżowego kręgoslupa
Dyskopatia potocznie nazywana „wypadnięciem dysku bądź przepukliną jądra miażdżystego” polega na wystąpieniu patologicznych zmian w obrębie krążka międzykręgowego z zajęciem bądź uszkodzeniem struktur układu nerwowego.
Kilka słów o anatomii kręgosłupa
Aby właściwie zrozumieć problem jakim niewątpliwie jest dyskopatia należy dokładnie poznać struktury, których ta choroba dotyczy. Kręgosłup człowieka składa się z kręgów pomiędzy którymi znajdują się krążki międzykręgowe zbudowane z galaretowatego jądra miażdżystego oraz otaczającego go pierścienia włóknistego pełniącego funkcję ochronną. Głównym zadaniem krążków międzykręgowych jest amortyzacja kręgosłupa, który narażony jest na mikrowstrząsy nawet przy najprostszych czynnościach dnia codziennego.
Etiologia
Przyczyn dyskopatii może być wiele. Do najczęstszych należą:
- Przeciążenie kręgosłupa
- Choroba zwyrodnieniowa
- Postępujące zmiany w obrębie kręgosłupa w tym przede wszystkim dehydratacja prowadzą do zwyrodnienia pierścienia włóknistego tarczy międzykręgowej a także pękania włókien okrężnych co w konsekwencji prowadzi do przemieszczania się jądra miażdżystego. Ze względu na siedzący tryb życia najczęściej dochodzi do przemieszczenia w kierunku tylnym bądź tylno-bocznym. W zaawansowanym stadium skutkuje to wytworzeniem przepukliny oraz zmian wtórnych nie tylko w obrębie kręgów ale również stawów międzykręgowych. Wieloletni proces chorobowy doprowadza do wytworzenia nieodwracalnych zmian wytwórczych o charakterze osteofitów czy tez zwężenia kanału kręgowego.
- Uraz kręgosłupa
- Czynniki zawodowe- tj. każdy zawód w wyniku którego kręgosłup przez wiele godzin znajduje się w nieprawidłowej, wymuszonej pozycji powodującej jego nadmierne obciążenie.
Wyróżnia się 4 stadia obrazujące proces zaawansowania choroby
- Protruzja – Niewielkie uszkodzenie wewnętrznych pierścieni włóknistych.
- Prolapsja – Znaczne uszkodzenie wewnętrznych pierścieni włóknistych z zachowaniem ciągłości ostatniego pierścienia. Częstym objawem na tym poziomie jest uwypuklenie się krążka międzykręgowego poza zarys kręgosłupa.
- Ekstruzja – jest to stan w którym w większości przypadków niezbędny jest zabieg operacyjny. Na tym etapie dochodzi do całkowitego przerwania ciągłości wszystkich pierścieni włóknistych i uwypuklenia się jądra miażdżystego na zewnątrz dysku.
- Sekwestracja – stan w którym dochodzi do rozerwania jądra miażdżystego. Na tym etapie zabieg operacyjny jest praktycznie nieunikniony ze względu na duże ryzyko przemieszczenia się fragmentów jądra miażdżystego do kanału kręgowego.
Objawy
- Ból kręgosłupa - jego lokalizacja jest ściśle związana z miejscem uszkodzenia struktur krążka międzykręgowego. W zależności od stopnia zaawansowania choroby możemy wyróżnić:
- Ból niekorzeniony o charakterze ostrym bądź przewlekłym zlokalizowany w okolicy przykręgosłupowej spowodowany uszkodzeniem krążka międzykręgowego oraz tkanek miękkich.
- Ból korzeniowy o charakterze ostrym bądź przewlekłym zlokalizowany na przebiegu uciskanego korzenia nerwowego. W tym przypadku objawem towarzyszącym może być wystąpienie parestezji, objawu niedowładu mięśni bądź zniesienie odruchów ścięgnistych.
- Promieniowanie dolegliwości bólowych jest zależne od stopnia zaawansowania dyskopatii. Początkowo występuje ból o charakterze centralnym w obrębie odcinka lędźwiowo- krzyżowego. W zaawansowanych stadiach może rozprzestrzeniać się na cała kończynę dolną aż do stop włącznie.
- Zaburzenie czucia powierzchniowego w obrębie kończyn dolnych najczęściej o charakterze parestezji.
- Wzmożone napięcie mięśniowe po stronie uciskanego korzenia nerwowego.
- W przypadku długotrwałego ucisku na korzenie nerwowe może dojść do niedowładu mięśni a także zniesienia odruchów okostnowo- ścięgnistych.
Przebieg choroby
Na skutek gwałtownego ruchu, przeciążenia, dźwigania bądź innych obciążających kręgosłup czynników dochodzi do wystąpienia nagłego ewentualnie krótko oddalonego w czasie bólu.
Początkowo dolegliwości bólowe są trudne do precyzyjnego zlokalizowania. Stopniowo zaczynają się centralizować w okolicy lędźwiowo- krzyżowej.
W przypadku gdy przebieg ma charakter ostry ból zaczyna promieniować w kierunku kończyny dolnej zgodnie z przebiegiem nerwu kulszowego. Zazwyczaj dolegliwości te występują jednostronnie.
Przebywanie w pozycjach odciążających kręgosłup w większości przypadków przynosi wyraźną ulgę.
Powyższy opis jest oczywiście jedynie uogólnionym zobrazowaniem przebiegu choroby. W zależności od przyczyn, stopnia uszkodzenia a także predyspozycji samego pacjenta różnice mogą być mniej lub bardziej wyczuwalne.
Badania diagnostyczne:
- Testy kliniczne.
- Badanie radiologiczne RTG - umożliwia jedynie dostrzeżenie pewnych cech mogących świadczyć o dyskopatii.
- Rezonans magnetyczny MR – umożliwia ujawnienie nawet najmniejszych zmian w obrębie krążków międzykręgowych.
- Tomografia komputerowa – powoduje uwidocznienie struktur kostnych dostarczając wiele istotnych informacji niezbędnych w celu ustalenia dalszego postępowania.
Leczenie
- zachowawcze
W stanie ostrym rehabilitacja ogranicza się głównie do przebywania w tzw. pozycjach ułożeniowych, przeciwbólowych, których nadrzędnym celem jest uśmierzenie bólu. Ponadto wykonuje się ćwiczenia fizyczne odciążające, rozluźniające oraz zwiększające przestrzenie międzykręgowe. Terapia wspomagana jest także zabiegami fizykalnymi w tym głównie elektroterapią. Po ustąpieniu stanu ostrego wprowadza się dodatkowo terapie manualną normalizującą napięcie mięśniowe oraz przywracającą prawidłowy, fizjologiczny zakres ruchu w stawach. Nadrzędnym celem rehabilitacji jest zbudowanie odpowiedniej stabilizacji mięśniowej zabezpieczające kręgosłup przed dalszymi uszkodzeniami a także nauczenie pacjenta właściwej ergonomii w życiu codziennym.
- operacyjne
Konieczne jest wtedy gdy leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów a dolegliwości bólowe się nasilają. Oczywiści w przypadku dużej dyskopatii gdzie istnieje ryzyko uszkodzenia rdzenia kręgowego kwalifikacja do leczenia operacyjnego jest zdecydowanie szybsza.